Online pianoles

Het is eind mei 2021 en eindelijk komen er enkele versoepelingen van de Corona-maatregelen voor de culturele sector. Voor mij betekent dat dat ik mijn leerlingen, na zo’n 5 maanden online pianoles, weer thuis en op de muziekschool mag ontvangen. Naar dat moment hebben we allemaal héél erg uitgekeken!

Was de afgelopen online-lesperiode dan zo slecht? Tijd voor een terugblik.

In maart 2020 kwam de eerste lockdown nog redelijk als een verrassing.Van het ene op het andere moment waren live muzieklessen niet meer mogelijk. Koortsachtig zochten muziekdocenten naar manieren waarop ze de leerlingen toch konden blijven bereiken. Ook voor mij was dat best een zoektocht.

In mijn lessen had ik allerlei nieuwe media bewust buiten de deur gehouden. Ik wilde juist dat kinderen en jongeren zouden ervaren dat je jezelf prima een uur kunt vermaken zónder telefoon. Dus voor mij geen apps om noten te leren lezen, online programmaatjes om studievorderingen bij te houden, en ik maakte ook nooit filmpjes van de leerlingen, hoe leuk en inspirerend uitvoeringen vaak ook waren. Bij het maken van opnames ligt de nadruk zó op het eindresultaat, terwijl het gehele proces van instuderen juist ook zo belangrijk is en voldoening kan geven.

Maar nu kon ik echt niet meer om de camera heen… De leerlingen uit mijn privépraktijk kregen meteen de eerste week al allemaal een online les aangeboden. Ik wilde ze zoveel mogelijk tegemoet komen, dus lessen gingen via WhatsApp videobellen, Skype, Zoom en Webex, al naar gelang de voorkeur van de leerling. Al snel bleek dit continue schakelen van apparaat/account/programma voor mij zó onrustig en tijdrovend, dat ik overstapte naar online lessen enkel via Zoom. Ik investeerde in een camera met een bovengemiddeld goede geluidskwaliteit en leerde hoe we de audio-instellingen van Zoom aan konden passen voor betere weergave van muziek. Om geen tijd te verliezen zorgde ik ervoor dat alle benodigde bladmuziek voor die dag klaar lag (online lesgeven zonder bladmuziek bleek onmogelijk, en even meelezen uit het boek van de leerling was er nu niet meer bij) en in een schriftje hield ik tijdens de les bij wat we behandelden.

Voor de duo- en groepslessen van de muziekschoolleerlingen regelde ik het anders. Zij kregen iedere week iets opgestuurd met een bijpassende opdracht. Dit waren bijvoorbeeld muziekgeschiedenislessen met audiovoorbeelden en bijpassende stukken op hun eigen niveau, theorielessen met opdrachtjes enz.. Resultaten mochten per WhatsApp of WeTransfer of mail worden opgestuurd, net zoals de stukken die ze oefenden, zodat ik het van feedback kon voorzien.

Binnen enkele weken was ik totaal uitgeput. Zoals zo veel mensen die tijdens de Corona pandemie hun werkzaamheden op een andere manier moesten inrichten en veel vanuit huis gingen werken, was het ook voor mij moeilijk om te stoppen. Stoppen met manieren verzinnen waarop het lesaanbod nog beter kon, stoppen met het reageren op ingestuurde filmpjes, stoppen met eindeloos opnieuw roostertjes maken wegens veranderde schooltijden van leerlingen/ouders die de laptop nodig hadden, inscannen en versturen van nieuwe stukken enz.

Daar kwamen ook nog andere onvoorziene obstakels bij. Sommige muziekschoolleerlingen verdwenen totaal van de radar. Piano’s stonden op plekken waar de wifi het niet deed, of naast de open keuken, waardoor ik vooral het gekletter van pannen en stromend water hoorde, en daardoor zelf uit de speakers van de leerling werd weg gefilterd. Ik moest opboksen tegen televisies die permanent aanstaan, vriendjes van broertjes die natuurlijk ook in de woonkamer mogen spelen, oververmoeide ouders die vergeten in te loggen, en ga zo maar door… Alles geheel begrijpelijk, maar het dreef me soms tot wanhoop. Ook was ik het niet gewend om zo lang stil te zitten. Normaal loop ik rond tijdens de lessen om de leerling vanuit meerdere standpunten te zien, om aanwijzingen te geven, de volgende leerling binnen te laten of iets te kopiëren. Nu moest ik uren stil blijven zitten, om binnen het kader van de camera te blijven. Ook had ik me niet gerealiseerd dat je zelf wel kunt investeren in iets betere apparatuur, maar als de leerling de les volgt via een gewone telefoon met haperende wifi  zit je alsnog ingespannen te luisteren wat er nou precies gespeeld wordt. Vooral bij de jongere leerlingen was het soms echt moeilijk. Alleen al het duidelijk maken van wat links is en wat rechts… Ook ben ik gewend om tijdens het spel van de leerling kleine opmerkingen te maken (“en nu crescendo blijven maken, hou vol”, “nu je hand verplaatsen”, “tijd nemen” enz.). Dat werkt online totaal niet! Ofwel ze horen je helemaal niet, ofwel veel te laat en raken daardoor in de war. Ik moest vooraf beter aangeven welke passage ik wilde horen, en afleren te spreken tussendoor. Ook het meetikken van de puls kan online niet, laat staan het meespelen van begeleidingen. Het verbeteren van een foutief aangeleerd ritme was daardoor één van de lastigste hindernissen. Ook pedaalgebruik is heel moeilijk online te beoordelen, omdat langere noten uiteindelijk toch weg gefilterd worden.

Er waren zeker ook positieve kanten aan de online periode. Ten eerste zorgde het ervoor dat we in ieder geval dóór konden gaan met de lessen en niet volledig stil lagen. Juist in een tijd waarin we door de Corona pandemie meer aan huis gekluisterd zijn, is het heerlijk om ontspanning te zoeken in het luisteren naar en zelf maken van muziek. Het is fijn leerlingen daarbij te kunnen helpen.

Ik weet nu ook van iedere leerling op wat voor een instrument ze thuis oefenen. En heb ook een beter beeld van onder welke omstandigheden ze kunnen oefenen. Daarnaast weet iedere leerling nu wat ik bedoel met “maat” en “regel”, en zijn ze zelfstandiger geworden in het maken van aantekeningen in de bladmuziek en hun huiswerkschriftje.

Zeker in het begin was het ontwapenend om leerlingen trots met hun huisdier voor de camera te zien poseren, of hoe ze met de telefoon nog in hun hand de trap op en af stormden om een potlood te halen. Ook heb ik in de afgelopen periode meer ouders gezien dan ooit, fijne bijkomstigheid van thuis werken.

Toch zijn we allemaal blij dat we elkaar weer gewoon kunnen gaan zien. Dat ik weer precies kan horen wat ze spelen. Dat we weer samen kunnen spelen en een voorspeelavond voor kunnen bereiden. En wie weet ga ik in de toekomst meer gebruik maken van digitale mogelijkheden 😉,

Ik heb nu gezien dat dat tóch een waardevolle aanvulling kan zijn op de pianolessen.